ബദരിയില്‍നിന്നും ഋഷികേശിലേക്കുള്ള പാതയില്‍ രണ്ടാമത്തെ പ്രയാഗാണ് ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ അഞ്ച് പുണ്യനദീസംഗമങ്ങളില്‍ ഒന്നായ നന്ദപ്രയാഗ്. സതോപാന്ത് ഹിമാനികളില്‍ നിന്നും ഉത്ഭവിച്ച് ബദരീനാഥനെ ചുറ്റി താഴോട്ടൊഴുകിയെത്തുന്ന അളകനന്ദനദി, നന്ദപര്‍വ്വതത്തില്‍ നിന്നും വരുന്ന നന്ദാകിനി നദിയുമായി സംഗമിക്കുന്ന സംഗമസ്ഥാനമാണ് നന്ദപ്രയാഗ്. ചമോലി ജില്ലയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ ശാന്തവും മനോഹരവുമായ സ്ഥലം മതപരമായ പ്രാധാന്യം, പുരാണ ചരിത്രം, പ്രകൃതി സൗന്ദര്യം എന്നിവയുടെ മിശ്രിതമാണ്. ചാര്‍ധാം തീര്‍ത്ഥാടന പാതയിലെ ഒരു പ്രധാന സ്‌റ്റോപ്പായി ഇത് വര്‍ത്തിക്കുന്നു, ആത്മീയ അന്വേഷകര്‍, സാഹസികര്‍, പ്രകൃതി സ്‌നേഹികള്‍ എന്നിവര്‍ ഒരുപോലെ ഇവിടം സന്ദര്‍ശിക്കുന്നു.
സമുദ്രനിരപ്പില്‍ നിന്ന് ഏകദേശം 1,358 മീറ്റര്‍ (4,455 അടി) ഉയരത്തിലാണ് നന്ദപ്രയാഗ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ബദരീനാഥിലേക്കുള്ള വഴിയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ പുണ്യനഗരം ഹിമാലയത്തിലെ അതിമനോഹരമായ കൊടുമുടികളാലും ഇടതൂര്‍ന്ന വനങ്ങളാലും ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നന്ദപ്രയാഗിലെ കാലാവസ്ഥ പൊതുവെ സുഖകരമാണ്, ഇത് വര്‍ഷം മുഴുവനും അനുകൂലമായ ഒരു സ്ഥലമാക്കി മാറ്റുന്നു. ഏപ്രില്‍–മുതല്‍ ജൂണ്‍ വരെയുള്ള വേനല്‍ക്കാലത്ത് കാലാവസ്ഥ സുഖകരമായി അനുഭവപ്പെടുന്നു. താപനില പതിനഞ്ചിനും മുപ്പതിനുമിടയിലായിരിക്കും. ജൂലൈ–മുതല്‍ സെപ്റ്റംബര്‍ വരെയുള്ള മണ്‍സൂണ്‍ മാസങ്ങളില്‍ പ്രദേശത്ത് കനത്ത മഴ അനുഭവപ്പെടുന്നു. മണ്ണിടിച്ചില്‍ കാരണം യാത്ര ഇക്കാലത്ത് ബുദ്ധിമുട്ടുനിറഞ്ഞതാണ്. ഒക്ടോബര്‍–മുതല്‍ മാര്‍ച്ച് വരെയുള്ള ശീതകാലത്ത് താപനില പൂജ്യം ഡിഗ്രി വരെ താഴുകയും ശാന്തവും എന്നാല്‍ തണുപ്പുള്ളതുമായ അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഹിന്ദു പുരാണമനുസരിച്ച്, ഭഗവാന് കൃഷ്ണന്റെ വളര്‍ത്തുപിതാവായ നന്ദരാജാവിന്റെ പേരിലാണ് നന്ദപ്രയാഗ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ദിവ്യാനുഗ്രഹം തേടി അദ്ദേഹം ഈ സംഗമസ്ഥാനത്ത് തീവ്രമായ തപസ്സനുഷ്ഠിച്ചുവെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. മറ്റൊരു ഐതിഹ്യം പറയുന്നത് കണ്വമുനി ഇവിടെ ധ്യാനിച്ചിരുന്നുവെന്നും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മീയ സാന്നിധ്യം ഇപ്പോഴും ഈ പ്രദേശത്ത് നിലനില്‍ക്കുന്നു എന്നുമാണ്.
അളകനന്ദ, നന്ദാകിനി നദികളുടെ സംഗമത്തിന് ആത്മീയ പ്രാധാന്യമുണ്ട്, ഇത് ദിവ്യശക്തികളുടെ ഐക്യത്തെ പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. നന്ദപ്രയാഗിലെ പുണ്യജലത്തില്‍ മുങ്ങുന്നത് പാപങ്ങളെ ശുദ്ധീകരി ക്കുകയും മോക്ഷത്തിന് വഴിയൊരുക്കുകയും ചെയ്യുമെന്ന് ഭക്തര്‍ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഓരോ വര്‍ഷവും ആയിരക്കണക്കിന് തീര്‍ത്ഥാടകരെയും സന്ദര്‍ശകരെയും ആകര്‍ഷിക്കുന്ന നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങളുടെയും ആരാധനാലയങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രമാണ് നന്ദപ്രയാഗ്.
നന്ദ രാജാവിന് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന നന്ദ ക്ഷേത്രം കുടുംബ അഭിവൃദ്ധിക്കായി അനുഗ്രഹം തേടുന്ന ഭക്തര്‍ക്കിടയില്‍ ഒരു പ്രത്യേക സ്ഥാനം വഹിക്കുന്നു. നന്ദ രാജാവുമായുള്ള ബന്ധത്തെ മാനിച്ചുകൊണ്ട് ശ്രീകൃഷ്ണന് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ക്ഷേത്രമാണ് ഗോപാല്‍ജി ക്ഷേത്രം. ദിവ്യസംരക്ഷണം തേടുന്ന ഭക്തരെ ആകര്‍ഷിക്കുന്ന ദേവി ചണ്ഡികയ്ക്ക് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ആദരണീയ ക്ഷേത്രമാണ് ചണ്ഡികാദേവി ക്ഷേത്രം. ഹിന്ദു പുരാണങ്ങളിലും ആത്മീയതയിലും താല്‍പ്പര്യമുള്ള സന്ദര്‍ശകരെ ആകര്‍ഷിക്കുന്ന ശ്രീരാമന് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു പുരാതന ക്ഷേത്രമാണ് രഘുനാഥ ക്ഷേത്രം.
മതപരമായ പ്രാധാന്യത്തിനപ്പുറം, നന്ദപ്രയാഗ് നിരവധി പ്രകൃതിദത്തവും സാംസ്‌കാരികവുമായ ആകര്‍ഷണങ്ങളാല്‍ ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, ഇത് സഞ്ചാരികള്‍ക്ക് ആകര്‍ഷകമായ ഒരു സ്ഥലമാക്കി മാറ്റുന്നു.
ചാര്‍ ധാം തീര്‍ത്ഥാടന കേന്ദ്രങ്ങളില്‍ ഒന്നായ, വിഷ്ണു ഭഗവാന് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന വളരെ ആദരണീയമായ ഹിന്ദുക്ഷേത്രമായ ബദരിനാഥിലേക്ക് ഇവിടെ നിന്ന് എഴുപത് കിലോമീറ്റര്‍ ദൂരമേയുള്ളൂ. ബദ്രി ഭഗവാന്റെ ശൈത്യകാല ഇരിപ്പിടമായ ജോഷിമഠിലേക്ക് അമ്പതുകിലോമീറ്റര്‍ ദൂരമാണുള്ളത്. സ്‌കീയിംഗിനും മഞ്ഞുമൂടിയ ഹിമാലയത്തിന്റെ പനോരമിക് കാഴ്ചകള്‍ക്കും പേരുകേട്ട ഔലി ഇവിടെ നിന്നും അമ്പത്തിയേഴ് കിലോമീറ്റര്‍ മാത്രം അകലെയാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
സമ്പന്നമായ സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം പേറുന്ന പുരാതന ക്ഷേത്രമായ ഗോപേശ്വര്‍ ഇരുപതുകിലോമീറ്റര്‍ മാത്രം ദൂരെയാണുള്ളത്. ചമോലി (10 കി.മീ): ആകര്‍ഷകമായ കാഴ്ചകള്‍ പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന മനോഹരമായ പട്ടണവും നിരവധി ട്രെക്കിംഗ് പാതകളിലേക്കുള്ള കവാടവുമായ ചമോലി ഇവിടെ നിന്നും പത്തുകിലോമീറ്റര്‍ മാത്രം ദൂരെയാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഒന്നിലധികം ട്രെക്കിംഗ് പാതകള്‍ക്കും സാഹസിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കും നന്ദപ്രയാഗ് ഒരു ഇടത്താവളമായി വര്‍ത്തിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ചില ട്രെക്കിംഗ് പാതകളും ഇതിലുള്‍പ്പെടുന്നു.
അതിശയിപ്പിക്കുന്ന ആല്‍പൈന്‍ പുല്‍മേടുകള്‍ക്കും വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന സസ്യജാലങ്ങള്‍ക്കും പേരുകേട്ട യുനെസ്‌കോയുടെ ലോക പൈതൃക സ്ഥലമായ പൂക്കളുടെ താഴ്വര ഇവിടെ അടുത്താണ്. നന്ദാദേവി പര്‍വതനിരയുടെ അതിമനോഹരമായ കാഴ്ചകള്‍ പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന കുവാരി പാസ് ട്രെക്കിംഗ് ഇവിടെനിന്നും നടത്താവുന്നതാണ്. രൂപ്കുണ്ഡിലെ നിഗൂഢമായ അസ്ഥികൂട തടാകത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഉയര്‍ന്ന തലത്തിലുള്ള ട്രെക്കിംഗ് ഇവിടെ നിന്നും നടത്താവുന്നതാണ്.
നന്ദപ്രയാഗ് സന്ദര്‍ശിക്കാന്‍ ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ സമയം വ്യക്തിപരമായ മുന്‍ഗണനകളെയും യാത്രയുടെ ഉദ്ദേശ്യത്തെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ഏപ്രില്‍ മുതല്‍ ജൂണ്‍ വരെയുള്ള മിതമായ കാലാവസ്ഥയുള്ള സമയമാണ് തീര്‍ത്ഥാടനത്തിനും കാഴ്ചകള്‍ കാണുന്നതിനും അനുയോജ്യം. സെപ്റ്റംബര്‍ മുതല്‍ നവംബര്‍ വരെയുള്ള തെളിഞ്ഞ ആകാശവും മനോഹരമായ കാഴ്ചകളും ഉള്ള സമയമാണ് ട്രെക്കിംഗിനും സാഹസിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കും അനുയോജ്യമായ സമയം. ഡിസംബര്‍ മുതല്‍ മാര്‍ച്ച് വരെയുള്ള കാലത്ത് മഞ്ഞുമൂടിയ ഭൂപ്രകൃതിയായതിനാല്‍ ഏകാന്തതയും ആത്മീയ ധ്യാനവും ആഗ്രഹിക്കുന്നവര്‍ക്ക് അനുയോജ്യമാണ്.
നന്ദപ്രയാഗിലെ ജനങ്ങള്‍ ഊഷ്മളതയ്ക്കും ആതിഥ്യമര്യാദയ്ക്കും പേരുകേട്ട ഗഢ് വാളി സമൂഹത്തില്‍ പെട്ടവരാണ്. മകരസംക്രാന്തി, നവരാത്രി, ദീപാവലി തുടങ്ങിയ ഉത്സവങ്ങള്‍ വളരെ ആവേശത്തോടെയാണ് ആഘോഷിക്കുന്നത്.
ആത്മീയ സത്ത, പുരാണ ചരിത്രം, അതിശയിപ്പിക്കുന്ന പ്രകൃതിദൃശ്യങ്ങള്‍ എന്നിവയാല്‍ നന്ദപ്രയാഗ് വെറുമൊരു മതപരമായ ലക്ഷ്യസ്ഥാനം എന്നതിലുപരിയാണ്. ദിവ്യാനുഗ്രഹങ്ങള്‍ തേടുന്നവര്‍ക്ക് ശാന്തമായ ഒരു വിശ്രമകേന്ദ്രമായും, സാഹസികത ഇഷ്ടപ്പെടുന്നവര്‍ക്ക് ആവേശകരമായ ഒരു ലക്ഷ്യസ്ഥാനമായും, പ്രകൃതിസ്‌നേഹികള്‍ക്ക് മനോഹരമായ ഒരു കേന്ദ്രമായും ഇത് പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നു. ആത്മീയത, സാഹസികത, സാംസ്‌കാരിക സമ്പന്നത എന്നിവ തേടുന്ന യാത്രക്കാര്‍ക്ക്, നന്ദപ്രയാഗ് സമ്പന്നവും മറക്കാനാവാത്തതുമായ ഒരു അനുഭവം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. തീര്‍ത്ഥാടനത്തിനോ, ട്രെക്കിംഗിനോ, അല്ലെങ്കില്‍ ഹിമാലയത്തിന്റെ സൗന്ദര്യം ആസ്വദിക്കാന്‍ പോകുന്നവരായാലും നന്ദപ്രയാഗ് അവര്‍ക്ക് ് സമാധാനത്തിന്റെയും ഭക്തിയുടെയും ശാശ്വത ഓര്‍മ്മകള്‍ നല്‍കുന്നതായിരിക്കും.
